قلعه بارده

از ویژگی‌های این جاذبه می‌توان به ثبت نام آن در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ۱۲۴۰۴، به عنوان یکی از آثار ملی ایران اشاره کرد.

با توجه به وضعیت آب و هوایی استان چهارمحال و بختیاری، فصل بهار، اواخر تابستان و اوایل پاییز زمان مناسبی برای بازدید از این جاذبه است.

قدمت بنای قلعه بارده به دوران قاجار و سال ۱۲۷۸ هجری قمری مربوط می‌شود. این قلعه به دست دو برادر به نام‌های محمد حسن خان و داراب خان، فرزندان یکی از سران ایل چهارلنگ طایفه محمدصالح، ساخته شده‌ است. در ابتدا چراغعلی خان، قلعه‌ای در محلی که امروزه با نام روستای بارده شناخته می‌شود، احداث کرد که بیشتر هدف دفاعی آن مورد توجه بود. سپس از حدود سال ۱۲۷۰ هجری قمری قلعه جدید بجای قلعه قبلی بنیان‌گذاری شد.

محمدحسن خان پیش از مرگ، وصیت‌ نامه‌ای ترتیب داد که به نوادگان وی رسید و در آن قید شده که در آن زمان مبلغ ۳۰۰۰ تومان خرج احداث قلعه شده و به فرزندان خود وصیت کرده که بنای قلعه را تکمیل و تزیین کنند ولی متاسفانه این وصیت هیچ وقت عملی نشد.

برخلاف اکثر بناهای تاریخی، این روزها زندگی در قلعه تاریخی بارده جریان دارد و نوادگان و نتیجه‌های مالک قلعه در آن زندگی می‌کنند. همچنین، این بنا مورد توجه و استقبال بسیاری از علاقمندان و گردشگرانی که به استان چهارمحال و بختیاری سفر می‌کنند، قرار می‌گیرد.

قلعه بارده، نام جاذبه‌ای تاریخی و ثبت ملی شده در استان چهارمحال و بختیاری است که در بخش مرکزی شهرستان بن قرار دارد. قلعه بارده با نام «قلعه داراب خان و محمدحسن خان بارده» که بانی ساخت این جاذبه تاریخی هستند نیز معرفی می‌شود. برای ساخت بنای این قلعه از مصالحی مانند آجر و خشت استفاده کردند و در طی این سال‌ها مرمت شده است. بهتر است بدانید که در حال حاضر، خاندان چهارلنگ مالک آن هستند.

از نکات مثبت مربوط به بنای قدیمی قلعه بارده می‌توان به مرمت آن در طی سال‌های ۱۳۷۵–۱۳۹۸ اشاره کرد.

با بازدید از این قلعه شاهد بنایی با پلان مربع شکل، چهار برج، الگوی ساخت متقارن معکوس، هشتی، اصطبل، حمام و... خواهید بود. همچنین، دو بیرونی و اندرونی جداگانه‌ای برای آن در نظر گرفته شده که اندرونی‌ها دارای زیرزمین و طبقه همکف بوده و جوانب جنوبی و شمالی آن‌ها را اتاق‌های نشیمن احاطه کرده است. بیرونی‌های قلعه بارده نیز شامل سرطویله و اصطبل می‌شود که قسمت اعیانی با راه ورودی جداگانه بر روی آنها ساخته شده است.

چهار برج مدور در چهار زاویه بیرون بنا و بگونه‌ای متصل به آن ساخته شده که برج‌های شرقی جنبه‌ی دفاعی داشته و برج‌های غربی در قسمت فوقانی مسکونی‌ بودند. برای ساخت قلعه بارده از مصالحی مانند خشت، آجر و سنگ استفاده شده و نمای بیرونی آن سنگی است. سقف زیرزمین و اصطبل و سرطویله با طاق ضربی و سقف اتاق‌های نشیمن با تیر چوبی پوشیده شدند.

دروازه اصلی قلعه در وسط ضلع غربی بنا قرار دارد که آن را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. این دروازه با آجر ساخته شده و نمای بیرونی آن قوسی است. در احداث دروازه تزیینات ساده آجرکاری به کار رفته و دو سکوی سنگی در طرفین قرار دارد. از داخل دارای هشتی با سقف طاق و گنبد بوده که تخریب شده است. با ورود به داخل، راهرویی قرار دارد که در سمت چپ، ورودی اندرونی و در روبروی ورودی، محوطه اندرونی قرار دارد. راه ورود به قسمت جنوبی در سمت راست بوده که مسدود شده است.

اندونی شمالی قلعه‌ی بارده دارای زیرزمین، طبقه‌ی همکف و اتاق‌های نشیمن طرفین حیاط است. زیرزمین اندرونی در عمق حدود ۱/۵ متری از کف حیاط قرار دارد و به گونه‌ای است که طبقه‌ی همکف بر روی آن ساخته شده است. نمای آجری بیرونی زیرزمین را به ارتفاع حدود ۱/۵ متر هفت طاق‌نمای هلالی تشکیل می‌دهد. در دیواره‌های قسمت‌های زیرزمین، بخاری‌های دیواری که دودکش آن‌ها تا پشت بام طبقه‌ی همکف ادامه دارد، تعبیه شده است. همچنین، در طبقه همکف دو راه‌پله آجری از طرفین به ایوان راه دارند که ارتباط اتاق‌ها و ایوان را با حیاط اندرونی برقرار می‌کنند. طبقه‌ی همکف دارای ایوانی شمالی جنوبی است که شامل ده اتاق نشیمن، دو گوشواره و یک شاه‌نشین است.

اتاق پنج‌دری در وسط ایوان قرار دارد که در پشت آن پنج در دیگر به شاه‌نشین راه دارند. در طرفین آن دو اتاق دیگر واقع است. در ابتدا و انتهای ایوان چهار اتاق تو در تو ساخته شده که اتاق‌ شمالی به اتاق «شیرده» معروف است. سقف ایوان‌ها و اتاق‌ها با تیر چوبی پوشانیده و نمای آن‌ها را قاب و تخته تشکیل‌ می‌داده که بعدها از بین رفته‌اند و قطعاتی اندک از آن به جا مانده است.

در اتاق‌ها دارای نمای قوسی و نورگیرهای بیضی شکل در بالای خود است که نمای خاصی به ایوان داده است. اتاق‌ها فاقد تزیینات در و دیوار و سقف‌اند و از خصوصیات آن‌ها داشتن طاقچه‌های دیواری زیاد یا نمای هلالی است. چند اتاق ایوان‌دار در طرفین حیاط ساخته شده که جهت اتاق نشیمن خدمت‌گزاران اندرونی بوده است.

این اتاق‌ها دارای درهای چوبی ساده، سقف مسطح و ایوان کوچکی‌اند. بیرونی شمالی بر روی سرطویله و اصطبل مخصوص اسب‌های خان ساخته شد و راه جداگانه‌ای از کنار و پشت اصطبل دارد. اتاق‌های بیرونی شامل شاه‌نشین و مهمان‌خانه است که شاه‌نشین در پشت قسمت مهمان‌خانه ساخته شده است. قسمت جنوبی، منزل داراب خان بوده و همانطور که گفته شد مشابه و قرینه‌ی قسمت شمالی است. با این تفاوت که در ضلع جنوبی حیاط فاقد اتاق‌ها بوده و در حال حاضر اجزای بیرونی تخریب شدند.

هر دو قسمت، دارای خصوصیات مشترک هستند و تفاوت‌های قابل توجهی در آن‌ها دیده نمی‌شود و از طرفی هر دو قسمت مجموعه قلعه بارده را تشکیل می‌دادند. قلعه بارده دارای چهار برج مدور در چهار زاویه بنا است که با لاشه سنگ ساخته شده‌اند. طبقات زیرین دو برج شرقی که در طرفین اندرونی‌ها قرار دارند جهت انبار و طبقات بالا جهت نگهبانی از قلعه ساخته شدند. در طبقات بالا جهت ذخیره مهمات، کمین و تیراندازی پیش‌بینی شده است.